STUDIJE

Više od transseksualne identifikacije: ženska subjektivnost u vesternima

UDK: 791.223.1:17.026-055.2

Vestern se doživljava kao dominantno ili čak isključivo muški žanr, te se, u slijedu toga, ženski likovi nisu teoretizirali kao heroine već kao funkcionalni stereotipovi. Inicijalni odgovori feminističke filmske teorije bili su usmjereni na prevladavajuću mušku problematiku u vesternima, dok su kritičke interpretacije bile u drugom planu. Kad su u pitanju ženski likovi u vesternima, problem nije samo u tome što vesterni često nude simplificiranu sliku ženskosti; jednako su problematične diskusije o vesternima koje ne uzimaju u obzir kompleksnost ženskih uloga. U raspravama su izostavljeni ženski likovi koji predstavljaju odmak od uobičajenog obrasca seksualno aktivna / moralno problematična žena sa Zapada, nasuprot seksualno pasivne / žene uzornog morala / idealne supruge sa Istoka. Diskusija Laure Mulvey (povodom Vidorova filma Dvoboj na suncu) o transseksualnoj identifikaciji kao osnovi vizualne ugode neizmjerno je poticajna za daljnja razmišljanja o mogućnosti uključivanja ženske publike u “muške” žanrove, no usprkos tome, ključno pitanje koje autorica postavlja u studiji koja slijedi su: da li je transseksualna identifikacija jedina mogućnost koja se nudi gledateljicama kad su vesterni u pitanju?; da li freudovska suprotnost aktivno/pasivno u pravom smislu riječi vrijedi i za vesterne, odnosno, može li se na taj način definirati razlika između muških i ženskih likova? Poseban osvrt daje se pritom na ženske likove čiji status dosad nije pomnije razmatran: to su likovi koji stavljaju pritisak na isključive teze da je vestern žanr muške žudnje, kao i na teze da gledateljice vesterna mogu uživati samo ako se identificiraju s muškim likovima, tj. ako se identificiraju transseksualno. Osnovna je teza da žene od akcije o kojima se raspravlja uspješno kombiniraju “muškost” i “ženskost” i da u tim primjerima iz razdoblja klasičnog Hollywooda performativnost roda savršeno jasno funkcionira.

Saša Vojković