IZ POVIJESTI HRVATSKOGA FILMA

Inostrana snimanja igranih filmova uHrvatskoj do 1941.*

791.62(4):908(497.5)"1909/1941

U ovome tekstu napisanom posebno za Hrvatski filmski ljetopis, ugledni filmski arhivist iz Beograda Dejan Kosanović iznosi pregled svojih recentnih spoznaja o inozemnim produkcijama na području današnje Hrvatske, prvenstveno dalmatinske obale, do 1941. Naime, svojom klimom, različitim geografskim lokalitetima i morskom obalom te dobrom povezanošću s kontinentom, Dalmacija je odgovarala producentima niza većinom srednjoeuropskih (ko)produkcija, čiju je propagandnu (turističku) vrijednost administracija Kraljevine SHS, odnosno kasnija Državna filmska centrala Kraljevine Jugoslavije znala prepoznati. Središnji dio priloga čini filmografija stranih filmskih gostovanja u Dalmaciji i Dubrovniku, sastavljena uz pomoć više srednjoeuropskih filmskih arhiva i nacionalnih filmografija. Zasad je utvrđeno 48 snimanja koje su provele strane filmske ekipe: 26 njemačkih, devet austrijskih, devet čeških, dva mađarska, jedan poljski i jedan britanski film. Dobar je dio ovih ostvarenja izgubljen ili se o njihovoj sudbini (i da li su uopće dovršeni) malo zna. Tako je ovaj tekst i njegov filmografski prilog poticaj za istraživanje lokalnih arhiva i tiska u Hrvatskoj te poticaj za nabavu kopija sačuvanih filmova, među kojima se ističu glumački i režijski radovi Bruna Decarlija, Aste Nielsen, Alexandera Korde, Zvonimira Rogoza, Olge Tschechowe, Thee von Harbou, Friedricha Murnaua i Harryja Piela. Posebno su zanimljive veze nekih produkcija s hrvatskom književnošću: ekranizacije djela danas klasičnih hrvatskih književnika Iva Vojnovića (mađarski film iz 1920. Gospođa sa suncokretom Mihàlyja Kertésza, poznatog kasnije pod amerikaniziranim imenom Michael Curtiz) i Milana Begovića (Amerikanska jahta u splitskoj luci Ladislava Broma, 1939). Osim važnosti za ranu povijest filma u Hrvatskoj, vjerojatan je doprinos ovih produkcija i poticaj koje su one dale hrvatskim međuratnim filmašima.

Dejan Kosanović